1. S o n n i n g   m o d u l i .

Sonning moduli tushunchasini eslatib o`tamiz:

1)  Musbat sonning moduli shu sonning o`ziga teng.

 

Masalan,  |3| = 3,   |2,4| = 2,4.

 

 

2) Manfiy sonning moduli unga qarama-qarshi songa teng,.

 

Masalan,  |–2| = –(–2) = 2,  |–1,5| = –(–1,5) = 1,5.

 

 

3) Nolning moduli nolga teng. |0| = 0.

 

Shunday qilib, son modulining ta’rifi quyidagicha bo`ladi:

 

                                     |a| = a, agar a 0 bo`lsa,

                                     |a| = –a, agar a = 0  bo’lsa.

 

Bu ta’rif formula yordamida qisqacha  bunday yoziladi:

 

 

 

 

 

Son modulining geometrik ma’nosini qaraymiz.

 

Son o`qida, masalan, 3 va –2 nuqtalarni tasvirlaymiz (41- rasm). Rasmdan ko`rinib turibdiki, |3| = 3 – bu 0 nuqtadan 3 nuqtagacha bo`lgan masofa, |–2| = 2 – bu 0 nuqtadan –2 nuqtagacha bo`lgan masofa.

 

 

 

 

Shunday qilib, |a| geometrik nuqtayi nazardan 0 nuqtadan a sonni tasvirlavchi nuqtagacha bo`lgan masofadir.

 

 

2. N o m a ’ l u m   m o d u l   b e l g i s i   o s t i d a   q a t n a s h g a n   t e n g l a m a l a r. 

 

* 1-  m a s a l a .  Tenglamani yeching:

|x| = 7.

 

* 1) x ≥ 0 bo`lsin. U holda modulning ta’rifiga ko`ra |x| = x va tenglama bunday ko`rinishni oladi:

x = 7,

ya’ni x = 7 – berilgan tenglamaning ildizi;

 

2) x < 0 bo`lsin. U holda modulning ta’rifiga ko`ra |x| = –x va tenglama bunday ko`rinishni oladi:

–x = 7,

ya’ni x =  –7 – berilgan tenglamaning ildizi.

 

J a v o b .  x1 = 7, x2 = –7.

 

* 2- m a s a l a .  |3x + 2| = 1 tenglamani yeching.

 

* 1) 3x + 2 ≥ 0 bo`lsin. Bu holda 3x + 2 = 1, 3x = –1, ;

 

2) 3x + 2 < 0 bo`lsin. Bu holda 3x + 2 = –1, 3x = –3, x = –1.

 

J a v o b .  , x2 = –1.

 

 

3) N o m a ’ l u m   m o d u l   b e l g i s i   o s t i d a   q a t n a s h g a n   t e n g s i z l i k l a r .

 

Ushbu

|x| ≤ a, bunda a > 0,

tengsizlikni qaraymiz.

Bu tengsizlikni 0 nuqtadan a dan katta bo`lmagan masofada yotuvchi barcha x nuqtalar, ya’ni a, a] kesmaning nuqtalari qanoatlantiradi (42- rasm).

 

 

 

a, a] kesma – ushbu –a x a tengsizlikni qanoatlantiruvchi x sonlar to`plami.

 

 

Demak, |x| ≥ a  tengsizlik –a ≤ x ≤ a  qo`sh tengsizlikning ayni o`zini bildiradi, bunda  a > 0.

 

Masalan,  |x| = 2,5  tengsizlik –2,5 ≤ x ≤ 2,5 ni bildiradi; |x| < 3 tengsizlik –3 < x < 3 ni bildiradi.

 

* 3- m a s a l a .  |5 – 3x| < 8 tengsizlikni yeching.

 

* Berilgan tengsizlikni bunday ko`rinishda yozamiz:

–8 < 5 – 3x < 8.

Bu qo`sh tengsizlik quyidagi tengsizliklar sistemasining xuddi o`zini bildiradi:

 

 

Bu sistemani yechib,  ekanini topamiz (43- rasm).

Ushbu

|x| ≥ a, bunda a > 0,

tengsizlikni qaraymiz.

Bu tengsizlikni 0 nuqtadan a dan kichik bo`lmagan masofada yotuvchi barcha x nuqtalar to`plami, ya’ni xa va x ≤ –a nurlarning nuqtalari qanoatlantiradi (44- rasm).

 

 

 

* 4- m a s a l a .  Tengsizlikni yeching: |x – 1| ≥ 2.

 

* 1) x – 1 ≥ 0 bo`lsin. Bu holda x – 1 ≥2. quyidagi tengsizliklar sistemasini hosil qilamiz:

 

 

 

 

Bu sistemani yechib, x ≥ 3 ni topamiz.

2) x – 1 < 0 bo`lsin. Bu holda –(x – 1) ≥ 2  yoki x – 1 ≤ –2.

Quyidagi tengsizliklar sistemasini hosil qilamiz:

 

 

Bu sistemani yechib, x ≤ –1 ni topamiz.

Shunday qilib, |x – 1| ≥ 2 tengsizlikning yechimlari birinchidan, x ≥ 3 sonlar, ikkinchidan,      x ≤ –1 sonlar bo`ladi.

 

J a v o b .  x ≤ –1, x ≥ 3.

 

|x – 1| ≥ 2 tengsizlikning yechimlari 45- rasmda tasvirlangan.

 

 

Agar

|x| ≤ a

 

tengsizlikda a son nolga teng bo`lsa, u holda tengsizlik x = 0 dan iborat birgina (yagona) yechimga ega bo`ladi, bordi-yu , agar a < 0 bo`lsa, u holda tengsizlik yechimga ega bo`lmaydi.

Agar

 

|x| ≥ a

 

tengsizlikda a son noldan kichik yoki unga teng bo`lsa, u holda u holda istalgan son uning yechimi bo`ladi.