1- m
a s a l a . Kvadrat shakldagi yer maydonning tomoni
12 m
ga teng. Uning yuzini toping.
Maydonning
yuzi uning tomoniningkvadratiga teng. Demgk,
S
= 122 = 144(m2).
2- m
a s a l a. Kvadrat shaklidagi yer maydonining yuzi
81 dm2
ga teng. Uning tomonini toping.
Kvadrat
tomonining uzunligi
x
detsimetrga teng, deb faraz qilaylik. U holda maydonning yuzi
x2
kvadrat detsimetrga teng. Shartga ko`ra bu maydon
81 dm2
ga teng, ya’ni
x2
= 81 bo`ladi.
Kvadrat tomonining uzunligi − musbat son. Kvadrati
81
ga ga teng bo`lgan musbat son
9
soni.
J a v o b .
9 dm.
2- masalani yechishda kvadrati 81 ga teng bo`lgan x sonni topish, ya’ni
x2 = 81
tenglamani yechish talab qilinadi.
Bu tenglamani x2 − 81 = 0 yoki (x – 9)(x + 9) = 0 ko`rinishda yozish mumkin, bunda x1 = 9, x2 = −9.
9 va −9 sonlar x2 = 81 tenglamani to`g`ri tenglikka aylantiradi, ya’ni 92 = 81 va (−9)2 = 81. bu sonlar 81 sonining kvadrat ildizlari deyiladi.
Kvadrat ildizlaridan
biri 9
soni musbat, u
81
sondan olingan
arifmetik kvadrat ildiz
deyiladi va kabi
belgilanadi. Shunday qilib,
|
T a ’ r i f . a sonining arifmetik kvadrat ildizi deb, kvadrati a ga teng bo`lgan nomanfiy songa aytiladi. |
a
sonning
arifmetik kvadrat ildizi bunday yoziladi:
.
belgi
arifmetik kvadrat ildiz belgisi
deyiladi;
a
ildiz ostidagi
ifoda
deyiladi;
ifoda
bunday o`qiladi: “a
sonning arifmetik kvadat ildizi”.
Demak,
bu
“Qanday sonning kvadrati
a
ga teng?” savoliga javob beruvchi nomanfiy sondir.
Masalan,
,
chunki 6 > 0,
62 = 36.
Yana boshqa misollar keltiramiz:
So`z arifmetik ildiz haqida borayotgani aniq bo`lgan hollarda qisqacha bunday deyiladi: “a ning kvadrat ildizi”. Sonning kvadrat ildizini topish amali kvadrat ildiz chiqarish deyiladi. Bu amal kvadratga ko`tarish amaliga teskari amaldir.
Istalgan sonni
kvadratga ko`tarish mumkin, lekin istalgan sondan kvadrat ildiz chiqarish mumkin
bo`lavermaydi. Masalan,
−4
sonidan kvadrat ildiz chiqarish mumkin emas, chunki kvadrati
−4
ga teng bo`lgan son yo`q.
|
Shundan
qilib,
kabi
yozish mumkin. |
3-
m a s a l a .
ni
hisoblang.